Оливиа Траммер: Мен ичюн классик музыка ве джаз арасында ич бир вакъыт сынъырлар ёкъ эди

— Сиз музыкаль аиледе тербие алдынъыз, ана-бабаларынъыздан къайсы бири сизге зиядедже тесир этти? 

— Олардан бирисини айырып олурым деп беллемейим. Эм анам, эм бабам мени чалгъыджы оларакъ тербие эткенлери яхшы, амма оларнынъ эр бири буны озьджесине эте эдилер. Олар шимди де манъа ярдым этелер. Меним анам ве бабам пек чешитлер, лякин олар бир-бирине пек келишелер.

Анам мени дёрт яштан фортепиано чалмагъа огрете эди. Биз алет башына отура эдик ве о бир шейлер чалып башлай эди, мен исе текрарлай эдим, бу меним эшитювими ве музыкаль сезювимни инкишаф этмеге ярдым этти. Бабам исе зиядедже психологик дестек косьтере эди: тевсиелер бере эди, меним иджадымны тенкъид эте эди. О эр даим манъа нисбетен адалетли ве ачыкъ эди. Амма энъ эсасы:  омюримде  пек яман агъыр киби корюнген вакъытларда ана-бабам даима  манъа къол тута эдилер.

— Олар махсус сизни джаз чалгъыджысы эте эдилерми? 

— Керчек айтсам, 13 яшымадже мен «джаз» сёзюни умумен эшитмеген эдим, амма дерс алып башлагъанда импровизация этмеге ве меним къафамда янъгъырагъан, мен радиода эшиткен я да меним ана-бабам чалгъан музыкаль элементлерни текрарламагъа тырыштым. Бойле этип мен шимди де къуллангъан музыкаль лугъатны ярата эдим.

Мен бугунь де бугунь балалыкъта дерслерден алгъан мемнюниетликни, о заманны хошнутлыкънен хатырлайым. Мен ичюн классик музыка ве джаз арасында ич бир вакъыт сынъырлар ёкъ эди — менде музыка догъургъан тек давуш, дуйгъулар, оюнгъа тюшмек истеги эмиет ташый.

Онынъ ичюн бутюн омюр, кимериде атта буны анъламайып, джаз чалдым, демек мумкюн.

— Сиз классик музыкагъа чокъ вакъыт айырасызмы?

— Даа якъында мен классик музыканы чокъ иджра эте эдим. Менде бойле бир дуйгъу бар эди, санки манъа озь музыкамнынъ экилигини мытлакъ сакълап къалмакъ керек. Башындан классик музыканы ве джазны сыкъкъы багъда къуллангъан инсанны пек сийрек расткетирмек мумкюн.

Эки йыл эвельси мен онъа азджа эмиет айырып башладым. Мен чокътан-чокъ аджайип классик пианоджыларыны корем, олар озь омюрлерини тек классик музыкагъа, озьлери язмагъан эсерлернинъ интерпретация этювине багъышлайлар. Омюримнинъ белли бир басамагъында мен анъладым ки, уйдурув ве импровизация мен ичюн интерпретациягъа бакъкъанда зиядедже эмиетли, онынъ ичюн мен классик музыканы чалмайым десем оладжакъ ве тек кимерде янъы аранжировкалар япам. Амма ондан бутюнлей ред этип оламайым, чюнки мен классик эсерлерни эшиткенде буюктен буюк зевкъ алам.

— Сизнинъ плееринъизде насыл музыка? 

— О анда пек чокъ. Бу Стиви Уандер, Beatles, Карлос Сантана, Prince, Бил Эванс, Эрика Баду, Стенли Кларк, Ширли Хорн, Чик Кориа, Джими Хендрикс, Led Zeppelin.

Ширли Хорн я да Бил Эванс киби чалгъыджылар мени эр даим озь лирик джиэтинен меракъландыра эдилер, джедвельнинъ сонъундаки иджраджылар исе мени озь кучьлю сесинен ве грув деген шейинен мефтюн эттилер. Догърусыны айтсам, эр бир мухлис бильмек керек олгъан чокъусы джаз альбомларыны мен бильмейим, деген дуйгъу мени терк этмей. Мен даима къайта-къайта тек бир музыка динълерек, озюмни сынъырламагъа истемейим.

— Тек Нью-Йоркта акъикъий джазмен олмакъ мумкюнлигинен разысызмы? 

— Мен ичюн «джаз» — бу биринджи невбетте эр шейни бильмеге истек ве импровизация этмеге азырлыкъ, амма Нью-Йоркта укюмсюрген муитнинъ эмиетине де догъру къысмет кесмек керек. Бу буюк медений, ичтимаий чешитлери олгъан амансыз бир шеэрдир, амма тамам мында сен ким олгъанынъны ве сен ненен огърашмагъа кереклигинъни анъламакъ мумкюн, чюнки мында яшап олмакъ ичюн санъа бельгиленмек ве къарар алмакъ керек. Нью-Йорк бизим вакъытымызны икътисат эте, бойле айтмакъ мумкюн олса: мында инсан пек тез инкишаф эте, о шеэр везинине уйгъун оларакъ келишмеге меджбур ола.

Даа Нью-Йоркта озьгюн инсанлар яшайлар.  Бакъынъыз оларгъа, олар бир кимсеге бойсунмайлар, олар насыл арекет этелер, оларда не къадар гъайрет бар. Мен беллесем, бу да иджаткъа пек тесир эте. Онынъ ичюн э, чалгъыджыгъа мында кельмек ве озь кучюни сынап бакъмакъ керек.

— Сизге, кучюк назик къызгъа, Нъю-Йоркнынъ джаз санасында озь еринъизни тапмакъ къыйын эдими?

— Мен озь Нью-Йорк теджрибеми эки къысымгъа болер эдим. Биринджиси — бу 2008 сене, мен о заман анда окъуй эдим, пек мешгъуль студент эдим. Бизни акъикъатен чалышмагъа меджбур эте эдилер: аудиторияда дюньянынъ эр бир кошесинден бильгиге ве мувафакъиетке ач 30 студентнен берабер отургъанда бу себеп ола. Окъув бутюн теринъи тёктирте.

Бир къач йылдан сонъ мен чалгъыджы тарзында озь кучюми сынап бакъайым деп, кене де Нью-Йорккъа къайттым. Башындан чокътан-чокъ джем-сейшенлерде иштирак эте эдим, чешит иджраджыларнен чокъ къонуша эдим, ве иляхри. Бу тамамиле янъы теджрибе эди.

Эльбет, кучюк, назик къыз ичюн мында маниалар пек чокъ, амма эсасы — озюнъи яхшы чалгъыджы киби косьтермек, о заман эписи суаллер ёкъ олур, тенбиелевлер керекмез ве эр шей яхшы олур. Мен башлап чалгъанда я да озь язувларымы динълемеге бергенде, меним усталыгъымы таный эдилер. Бу себептен мен чокъ файдалы танышувлар кечирдим.

— Бобби Макферрин иле ишбирлик акъта икяе этинъиз. 

— Манъа иш теклиф этип, телефон ачтылар, эр шей бундан башлады: Бобби Макферринге пианоджы керек экен. Мен разы олдым. О дёрт студент ичюн мастер-класс кечире эди, ве мен онынъ аккомпониаторы олдым. Эр шей аля дереджеде кечти, ве мени бу акъшамгъа планлаштырылгъан онынъ соло концертинде иштирак этмеге давет этерлер деп тюшюндим. Амма о бутюнлей дигер программаны чалмагъа истей экен ве мен онъа керекмей эдим. Лякин мени Бобби оннен дуэте чалмагъа давет этти, амма биз не иджра этеджегимизни музакере этмедик, тек о мени санагъа давет этеджегинде келиштик.

Ве мына о мени санагъа давет эте, биз импровизация этип башлаймыз — мен рояльде, Бобби — сеснен. Бу ерде о яныма отура ве бир эки нота чалып башлай, сонъра эп зияде, зияде. Бидьмейим, не ичюн, амма мен йырлап башладым. Бобби янында мен озюми о къадар эмин ис эттим ки, озь импровизацияма бутюнлей сербестлик бердим, акъылыма кельген эписи шейлерни чала эдим ве йырлай эдим. Нетиджеде, бизим чыкъышымыз экилеме дуэтке чевирильди, биз экимиз де йырлай ве рояль чала эдик. Сейирджилер бус-бутюн айретте къалдылар.

Мен частлым, бойле эфсане иле чыкъышта булунып олдым. Билесизми част музыкада да пек муимдир: гедже-куньдюз огърашмакъ, тааджиплендирген техниканынъ саиби олмакъ, амма бельгисиз, танылмагъан къалмакъ мумкюн. Ойле бир чанъ олмасы да мумкюн, о сенинъ келеджек такъдиринъни бельгилер, мувафакъиетнинъ юксек дереджесине кетирер.

— Сиз эки тильде йырлар язасыз: алман ве инглис тиллеринде. Алман тили къаба тиль деген фикирнен разысызмы? 

— 14-ке якъын яшымда мен йырлар башлап яздым, ве о замандан берли мен эр вакъыт эм алман, эм инглис тиллеринде язам. 2011 сене  меним Poesiealbum адлы альбомым чыкъты, анда эписи йырлар алман тилинде язылгъан эди.

Алман тили — гузель тильдир ве пек дюльбер ве озьгюн янъгъырай биле. О къаба деген клише иле мен разы дегилим. Мен о тильде язгъанда, инглис тилини къуллангъаныма бакъкъанда, бутюнлей дигер фикирлер пейда ола. Алман тилининъ мантыгъы шейлерге тамамиле дигер бакъышнен бакъмагъа меджбур эте. Чешит тиллерде къонушмакъ, оларны къулланмакъ — бу санки чешит аякъкъапта юрьмек, дер эдим. Эльбетте, нетиджеде сиз бир ерге келип чыкъарсыз, амма окчели аякъкъапта ве кроссовкаларда юрюш феркълы олур.

- Бир де бир вакъыт дюньяда яшагъан чалгъыджылардан кимнен чалмагъа истер эдинъиз?

— Муреккеп суаль… Биринджи акъылыма кельгенни айтайым: бу Бил Эванс. Бизим музыкаль фикир этювимиз не къадар бир-бирине уйгъун ола билир экен, деп бакъмакъ пек меракълы олур эди — меним ве онынъ давушларымыз ве, эльбетте, мабут иле корюшмек ве къонушмакъ пек хош олур эди.